Чаптер 11

Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлага

Нийлүүлэлтийн хэлхээ гэж юу вэ?

Нийлүүлэлтийн хэлхээ гэдэг нь түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгчээс үйлдвэрүүд болон бөөний төвүүдийг дамжин эцсийн хэрэглэгчид очиж байгаа материал, мэдээлэл, үйлчилгээний урсгал юм. Нийлүүлэлтийн хэлхээ нь мөн эцсийн хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүн, мэдээлэл, үйлчилгээг бий болгон хүргэдэг процесс болон байгууллагыг багтаадаг. Энэ нь эцсийн бүтээгдэхүүн эсвэл үйлчилгээг хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагааны сүлжээ юм. Энд худалдах, төлбөрийн урсгал, материал боловсруулалт, үйлдвэрлэлийн төлөвлөлт ба хяналт, логистик болон хадгалалт, техник тоног төхөөрөмжийн хяналт хуваарилалт болон хүргэлт зэрэг олон үйл ажиллагааг агуулдаг.

Нийлүүлэлтийн хэлхээг бизнес болон цэрэг армид удаан хугацааны туршид хэрэглэж ирсэн ба үр ашгийг нь аль хэдийн мэддэг болсон.

Өнөөгийн өрсөлдөөнтэй бизнесийн орчинд үр ашигтай, нөлөөтэй нийлүүлэлтийн хэлхээтэй байх нь ихэнх байгууллагуудын оршин тогтнох үндэс бөгөөд тэд ихэвчлэн мэдээллийн дэмжлэгээс ихээхэн хамааралтай байдаг.

Нийлүүлэлтийн хэлхээн дэх урсгал:

1. Материалын урсгал
2. Санхүүгийн урсгал
3. Мэдээллийн урсгал

Нийлүүлэлтийн хэлхээний загварын төрөлүүд

·         Integrated make to stock

·         Build to order

·         Зогсолтгүй сайжируулах

·         Сувгаар удирдах

Нийлүүлэлтийн хэлхээний бүрэлдэхүүн

·         Дээш чиглэсэн нийлүүлэлтийн хэлхээ

·         Дотоод нийлүүлэлтийн хэлхээ

·         Доош чиглэсэн нийлүүлэлтийн хэлхээ

Нийлүүлэлтийн хэлхээний хүндрэл бэрхшээлийн эх сурвалж:

• Тодорхойгүй байдал:

}  Эрэлт хэрэгцээг таамаглахад

}  Илгээх цаг хугацаа болон үйлдвэрлэлийн саатал

·         Муу зохицуулалт:

}  Дотоод нэгж болон бизнесийн түншүүдтэйгээ муу харьцаатай байх

}  Хэрэглэгчдэд үр нөлөөгүй үйлчилгээ үзүүлэх

}  Хөрөнгө оруулалтын өндөр зардал, нөхөн төлөгдөлт байхгүй байх

}  Үйлчилгээ үзүүлэх зардал өснө

}  Нөөцийн илүүдэл

Нийлүүлэлтийн хэлхээний хүндрэл бэрхшээлийн шийдлүүд:

• Ачаалал ихэссэн үед өөрөө хийснээс илүү  аутсорсинг  тохиромжтой
• Шаардлагатай бол нөөцийг “худалдан авах” нь “бий болгох”-оос  илүү тохиромжтой байж болно
• Илгээх зохистой төлөвлөгөө гаргах.
• Худалдан авахдаа “яг цагт нь” хандлагыг ашиглах
• Цөөн тооны нийлүүлэгчийг ашиглах
• Захиалгыг хүлээн авсны дараа үйлдвэрлэх
• Нийлүүэлгчтэй нягт хамтран ажилласнаар эрэлт хэрэгцээг зөв таамаглах

Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлага гэж юу вэ?

·         Нийлүүлэлтийн хэлхээний бүх үйл ажиллагааг төлөвлөх, зохион байгуулах, уялдуулан зохицуулах ажиллагаа.

·         Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлагын гол зорилго нь өндөр чанартай бүтээгдэхүүнийг зөв хэрэглэгчид нь зөв цагт нь хамгийн бага зардалтай хүргэх юм.

·         Орчин үеийн нийлүүлэлтийн хэлхээний удирдлагын гол зорилго нь тодорхойгүй байдал, эрсдэлийг багасгаж, тоног төхөөрөмжийн түвшин, циклийн хугацаа, бизнесийн процесс, хэрэглэгчдийн үйлчилгээ зэрэгт эерэгээр нөлөөлөх юм.

Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлага нь:

·         Хугацаа, хөрөнгө оруулалтын зардлыг багасгадаг

·         Материалын хангамж, түүхий эд материалыг дундаж эсвэл эцсийн бүтээгдэхүүн болгоход тусалдаг

·         Эцсийн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчид хүргэх түгээлтийн ажилд тусалдаг

·         Хэрэглэгчээс буцаагдаж ирсэн барааны логистикийн асуудлыг ч багтаасан байдаг

Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний менежментийн үүрэг:

Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний менежментийн бодлогуудыг хэрэгжүүлсэнээр доорх амжилтыг өгсөн

• Хөрөнгө оруулалт 50%-р буурсан
• НХ-нь нийт зардалыг орлого болгон 20% бууруулж
• Цагт нь хүргэх ажиллагааг 40% нэмэгдсэн
• Орлого 17%-р нэмэгдсэн
• Эцсийн бүтээгдэхүүний буцаалт 50% буурсан

Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний менежментийн хөгжлийн үе шат

Эрдэмтэд нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний менежментийн хөгжлийг 4 үе шаттайгаар авч үздэг. Үүнд:

1-р үе шат:

Дэлхийн II дайны үед холбоотны нэгтгэл ангиудыг эд материал, зэвсэг техникээр хангах, тэдгээрийн үйл ажиллагааны хоорондын үялдаа холбоог оновчтой болгох замаар логистик хөгжиж байв. Логистикийг дайны дараа худалдааны салбарт ашиглаж байсан боловч энэ нь зөвхөн хуваарилалтын сувгийн хэмжээнд л хязгаарлагдаж байлаа. Худалдааны логистикийн эхний гол зорилго нь бараа, материалыг зөөвөрлөх, тээвэрлэх, хадгалах, баглах савлах зардлыг бууруулснаар худалдааны үйл ажиллагааны ашгийг өсгөх явдал байв.

Энэ үед зөв бараа худалдан авч ашигтай борлуулах гэсэн үзэл ноёлж байлаа. Тээвэрлэлт, зөөвөрлөлт түүнтэй холбоотой асуудал, хэрэгцээт нөөцийн хэмжээ зэрэгт анхаарал бага тавьдаг байжээ. 1956 онд Харвардын их сургууль материал зөөвөрлөлт, тээвэрлэлтийн тухай судалгаа анх явуулжээ.

2-р үе шат:

1970-аад оны эдийн засгийн хямралаас шалтгаалан дэлхийн зах зээлд өрсөлдөөн ширүүсч, хөрөнгийн зах зээлийн хүүгийн дундаж хэмжээ өсч, үйлдвэр, аж ахуйн газрын орлого хумигдсан юм. Энэ үеэс үйлдвэр, аж ахуйн газрын удирдлага хямралаас гарах арга замыг хайн, улмаар үйлдвэрийн өртөг зардалд анхаарлаа төвлөрүүлэх болсон байна. Үүний ачаар логистик үйлдвэрлэлд нэвтэрч эхэлжээ.

Үйлдвэрлэлийн явцад буй болсон материалын хэт нөөц нь үхмэл хөрөнгө болж байгааг мэдэрч, статистик, математикийн аргуудыг ашиглан энэ хүндрэлээс гарах арга замыг эрэлхийлж эхэлсэн байна. Ингэж логистик нь дистрибюторын хүрээнээс нийт үйлдвэрлэлд нэвтэрч түүгээр ч барахгүй үйлдвэрийн менежментэд нэвтэрч чадсан байна. 80-аад онд үйлдвэр, аж ахуйн газарт компъютер нэвтэрч эхэлснээр логистик цоо шинэ шатанд гарч, үйлдвэрлэлийн түүхэнд анх удаа үйлдвэрлэл дэх түүхий эд, бэлэн бүтээгдэхүүний урсгалд зарцуулагдах цаг хугацаанд дүн шинжилгээ хийх болсон байна. Ингэснээр хэрэгцээт бараа, таваарыг үйлдвэрлэн тухайн хэрэглэгчдэд хүргэх нийт хугацааны зөвхөн 5% нь, түүнийг бүтээхэд үлдэх 95% нь бүтээгдэхүүнийг хадгалах, зөөвөрлөх, тээвэрлэхэд зарцуулдгийг олж тогтоожээ. Судалгаанаас үзэхэд хуваарилалт, борлуулалтын системүүдэд илүүдэл нөөц ихээр үүсч, тэдгээрийн зөөвөрлөх, тээвэрлэх, хадгалах, мэдээлэл хуримтлуулахад цаг хугацаа (үйлдвэрт 40%, дистрибюторт 60%) их зарцууллагддаг ажээ.

3-р үе шат:

80-аад оны сүүлч, 90-ээд оны эхэнд логистик хэлхээний нэгж хэсэг тус бүрийн асуудлыг тус тусад нь шийдэхийн оронд нийт логистик хэлхээний үйл ажиллагааг нийтэд нь сайжруулах замаар үйлдвэрлэл, борлуулалтын үйл ажиллагааны уялдааг сайжруулснаар өндөр үр ашигт хүрэх бололцоотой болох нь тодорхой болсон юм. Нэгж хэсгүүдийн үйл ажиллагааны уялдааг сайжруулсны ачаар үйлдвэрлэл, худалдааны бүх үйл ажиллагааг үр ашигтайгаар зохицуулах боломжтой болсон байна. Үүний үр дүнд үйлдвэрийн харилцагч байгууллагын дунд хамтын ажиллагаа бий болдог бөгөөд байгууллагыг нийлүүлэгч захиалагчтай холбосон ийм системийг нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлагын систем гэж нэрлэдэг. Хөгжилтэй орнуудын үйлдвэр, аж ахуйн газруудад ийм системд шилжих reengineering буюу дахин инженерчлэл өргөнөөр явагдаж байгаа бөгөөд ингэснээр тухайн аж ахуйн газрын зах зээлд өрсөлдөх чадвар эрс өсч байна.

4-р үе шат:

Энэ үе шат орчин үеийг хамрах бөгөөд гол зорилго нь нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлагын системийн үр ашгийг төрөл бүрийн программ хангамж ашиглан дээшлүүлэх арга замыг хайж байна. Европт үйл ажиллагаагаа явуулж буй улс дамнасан корпорацуудад хийсэн судалгаанаас үзэхэд эдгээр байгууллагуудын 90% нь 1998 оны байдлаар өөрсдийн дистрибюторын сүлжээг бүрэн шинэчилж дууссан ба 80% нь мөн онд үйлдвэрлэлийн бүтцээ шинэчлэн сайжруулж, тэдний 75% нь зардлаа хэмнэж үр ашгаа дээшлүүлжээ. Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээний удирдлагын системийн үйл ажиллагааг нийт системийн хувьд оновчтой болгох зорилт ойрын ирээдүйн асуудал болжээ. Энэ нь систем судалгааны маш түвэгтэй асуудал бөгөөд үүний тулд тодорхой урьдчилсан нөхцлүүдийг бүрдүүлэх шаардлагатай. Үүнд:

1. Зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны асуудлыг шийдэхэд бодит байдалд нийцүүлсэн программ хангамж, электрон мэдээлэл солилцоо, автомат бүртгэл бий болгох
2. Үйлдвэр, аж ахуйн газарт явагдаж буй reengineering буюу дахин инженерчлэх үйл ажиллагааг зөв оновчтой хэрэгжүүлэх
3. Үйлдвэр, аж ахуйн газар, тэдгээрийн хэрэглэгч болон түүхий эднийлүүлэгч, логистик үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагуудын хооронд гэрээ хийж, нөхөрлөл байгуулах.

Нийлүүлэлтийн хэлхээний менежментийн асуудлууд

Өнөөгийн мэдээллийн технологид тулгарч байгаа асуудалууд:

Хичнээн нийлүүлэгчид байна вэ?

Компани цөөн эсвэл олон нийлүүлэгчидтэй байхаар сонгож болно. Стратеги бүр нь давуу болон сул талуудтай. Олон нийлүүлэгчтэй байх тусмаа компани нь нийлүүлэгчдээс хамаарах хамаарал нь багасч, бараа материалын үнэ хямд болж, нийлүүлэгчгүй болох, гэнэт бараа материал хэрэг болох үед нийлүүлэлт тасрах зэрэг аюул заналаас хол байна.

Нөгөө талаас цөөн нийлүүлэгчтэй байх нь компани илүү их анхаарал халамж хүртэж, нийлүүлэгч бүрээс их хэмжээний бараа бүтээгдэхүүн авах учраас хямдралтай авах, нийлүүлэгчидтэйгээ харилцаа холбоогоо сайжируулах, илүү сайн нийлүүлэлтийн төлөвлөгөө гаргах зэрэг боломж өгдөгөөрөө давуу талтай.

Эдгээр асуудалд мэдээллийн технологи нь чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Жишээ нь: компани интернэт төвтэй зах зээлийг сонгож байгаа үед нийлүүлэгчдийн тоо нь бага хэмжээтэй санагдана. Харин В2В солилцооны үед компани олон нийлүүлэгчдийн хувьд нээлттэй болно. Энэ асуудалд хамгийн сайн шийдвэр гэж байхгүй. Хамгийн гол асуудал нь аль нийлүүлэгчээ сонгох вэ гэдэгт байдаг.

            Босоо интеграцичлал

Урьд дурдсанчлан компани нь нийлүүлэлтийн хэлхээндээ гол болон дэд нийлүүлэгчдийг оролцуулна. Хэдий тийм ч гэсэн компаниуд эдгээр нийлүүлэгчдийн ашиглахгүйгээр бүтээгдэхүүнийг өөрөө үйлдвэрлэж болох юм. Уг стратегийг буцах босоо интеграцчилал гэдэг.

Урагшлах босоо интеграцчиллын хувьд мөн эд анги үйлдвэрлэгчид нь өөрсдөө эцсийн бүтээгдэхүүнээ гаргадаг. Өөр нэг жишээ дурдвал түгээлт болон хэрэглэгчдэд борлуулах үйл ажиллагааг өөрийн доош чиглэсэн нийлүүлэлтийн хэлхээгээр хийдэг Dell computers юм.

            Босоо чиглэлийн интеграцчилалын аль ч төрөл нь давуу болон сул талуудтай. Мэдээллийн технологийг ашиглан босоо интеграцчилсан систем дэх харилцааг сайжируулан, хяналтын түвшинг ихэсгэж болдог.

Нийлүүлэгчид болон бусад хамтран ажиллагсадтайгаа харилцах харилцааг хөгжүүлэх.

Сайжируулсан нийлүүлэлтийн хэлхээний удирдлагад хамгийн их санал болгодог стратеги нь нийлүүлэлтийн хэлхээн дэх хэрэглэгчид болон хамтран ажилдаг компаниудтай хүчтэй харилцааг хөгжүүлэх.

Үнэлэмжийн хэлхээ

·         Энэ нь нэг зах зээл дээр үйл ажилгаагаа явуулдаг хэд хэдэн компани хамтарч хэрэглэгчдийн үнэлэмжийг нэмэгдүүлэхийн тулд бүх хэлхээн дэх бараа материал, үйлчилгээ болон мэдээллийг хамтран төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, удирдах үйл ажиллагаа юм.

·         Үнэлэмжийн хэлхээ нь эцсийн хэрэглэгчдэд илүү үнэ цэнэтэй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хүргэхэд чиглэгдсэн бүх дотоод болон гадаад үйл ажиллагааг сайжируулах хамтын үйл явц юм.

Нийлүүлэлтийн хэлхээ нь доорх тохиолдолд үнэлэмжийн хэлхээ болдог:

◦      Дэд нийлүүлэгчидээс хэрэглэгчид рүү хэлхээг өргөжүүлэх тохиолдолд

◦      Дотоод үйл ажиллагааг гадаад ажиллагаатай нэгтгэх үед

◦      Хэрэглэгч төвтэй хэрэглэгчдийн үйлчилгээ болон эрэлт хэрэгцээг хангахад голчлон анхаардаг болох үед

◦      Мэдээлэл болон хэрэгсэлүүдийг сайжируулах үйлчилгээнүүдээр дамжин нэмэгдэж байгаа үнэ цэнийг оновчтой болгохыг хичээж байгаа үед

◦      Хэлхээний гишүүд гадны компанитай идэвхитэйгээр өрсөлдөж байгаа үед өөрсдийн хэрэглэгчдийн үнэлэмжийг дээшлүүлэх.

Ãëîáàë íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýý

Хоёр болон түүнээс дээш оронд байрлах нийлүүлэгч, хэрэглэгч болон бизнесийн бусад хамтрагчдын холбогдсон нийлүүлэлтийн хэлхээг глобал нийлүүлэлтийн хэлхээ гэнэ.

Глобал орчин дах нийлүүлэлтийн хэлхээ нь:

·         Гадаад орчны өөрчлөлтөнд дасан зохицохоор уян хатан байх

·         Бүх дүрэм журам, хуулиудтай зохицохоор байх

·         Үр ашигтай байх

 Глобал нийлүүлэлтийн хэлхээг төвөгтэй болгодог гол хүчин зүйлс:

·         Хууль зүйн асуудлууд

·         Татвар болон төлбөрүүд

·         Хэл соёлын ялгаа

·         Валютын ханшны түвшин дэх хурдан өөрчлөлтүүд

·         Улс төрийн тогтвортой бус байдал зэрэг юм

Глобал нийлүүлэлтийн хэлхээг маш сайн зохион байгуулах хэрэгтэй байдаг тул мэдээллийн технологи нь чухал үүрэгтэй.

Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåì

1950, 1960-аад оны эхээр нийлүүлэлтийн хэлхээний богино сегментүүдийг дэмжсэн анхны програм хангамжууд гарч ирсэн.

Нийлүүлэлтийн хэлхээний тодорхой сегментийг дэмжих, ялангуяа үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэл, ажилын ажиллах цагийн хуваарь гаргах, тээвэрлэлт зэргийг дэмждэг програм хангамж юм.

SCM систем нь байгууллагын нөөцийн төлөвлөлтийн системийг ухаалаг шийдвэр гаргалт болон бизнесийн чадваруудаар хангахын тулд гарч ирсэн нэмэлт иж бүрдэл юм.

Нийлүүлэлтийн хэлхээний удирдлагын системын зорилго:

◦      Зардалыг багасгах

◦      Үйл явцыг түргэтгэх

◦      Алдаа бага гаргах

◦      Өргөн хүрээнд харах боломж олгох

◦      Дурын газраас боломжтой бүх өгөгдөлд хандах боломжийг олгох юм.

2007 îíû TOP 10 SCM software íèéë¿¿ëýã÷äèéí æàãñààëò

Байгууллагын нөөцийн төлөвлөлт

Байгууллагын нөөцийн төлөвлөлт нь байгууллагын бүх үйл ажиллагааг хамарсан нийлмэл, нарийн систем, бүтэн нэр нь “байгууллагын нөөцийг төлөвлөх, удирдах систем”.

Энэ систем нь санхvv, нягтлан бодох бvртгэл, хvний нєєц, vйлдвэрлэл, борлуулалт, тvгээлт, захиалга, худалдан авалт, харилцагчийн удирдлага зэрэг олон системийг хамрах ба цар хvрээний хувьд цєєн хvнтэй жижиг аж ахуйгаас эхлээд хэдэн мянган хvнтэй аварга компаний хувьд ч ашиглагдах боломжтой юм.

ERP íü áàéãóóëëàãûí á¿õèé ¿éë ÿâö, ºãºãäëèéí íýãòãýí, íýãäñýí íýã ñèñòåìä îðóóëæ ºãäºã. Ердийн ERP систем нь техник хангамж болон програм хангамжийн бүрэлдэхүүнийг ашиглан нэгтэлийг гүйцэтгэдэг. Ихэнх ERP-ийн гол бүрэлдэхүүн нь нэгдсэн өгөгдлийн санд өгөгдлийг өөр өөр системүүдийн модулиар хадгалах үйл ажиллагааг хэрэглэдэг

Байгууллагын нөөцийн төлөвлөлт буюу ERP-ийн бүрэлдэхүүн

• Хөрөнгө оруулалтын менежмент
• Цалингийн систем
• Хэрэглэгчтэй харилцах менежмент
• Худалдан авалт
• Санхүүгийн алба
• Худалдааны алба
• Электрон худалдаа
• Борлуулалт

ERP çîðèëãî

ERP ñèñòåìèéí ãîë çîðèëãî íü áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã íýãòãýõ ÿâäàë þì.

ERP ñèñòåì àæ àõóé íýãæèä

ªãºãäñºí çóðàãò àæ àõóé íýãæèéí ýðãýí òîéðîí äàõü ñàëáàð õýëòñ¿¿ä õýðõýí íýãäýí öîãö áîëñîíûã õàðóóëñàí áàéíà.

Аж ахуй нэгжийн мэдээллийн системийн архитектур

Аж ахуйн нэгжийн мэдээллийн системийн архитектур гэдэг бол байгууллагын бизнесийн прооцесс, мэдээллийн технологи программ хангамж ба техник хангамж, гадаад болон дотоод сүлжээ, хүн тэдгээрийн үйл ажиллагаа, төсөл төлөвлөлтийн ажил зэрэг тухайн нэг байгууллагын бүхий л стратегийг удирдах, зохион байгуулахад ашиглах

дэлгэрэнгүй бүтэц юм.

Аж ахуйн нэгжийн нэгдсэн мэдээллийн системийн архитектур нь хоорондоо нарийн уялдаа холбоо бүхий 4 дэд архитектурт задардаг.

·         ААН-ийн Бизнесийн Архитектур: ААН-ийн бизнесийн стратеги, загварууд, үйл явц, үйлчилгээ болон зохион байгуулалтыг тодорхойлдог.

·         ААН-ийн Мэдээллийн архитектур: ААН-д хэрэгцээтэй байгаа мэдээллийг удирдах зохицуулах болон бичиг баримтжуулах, тухайн мэдээллийг эзэмшигч, хариуцлага хүлээгийг тогтоож өгдөг.

·         ААН-ийн Программын Архитектур: Бизнесийн үйл ажиллагааг хялбарчлах, түүнийг хянах, зардал үр ашгийг тооцох программ хэрэгслүүдээр хангаж өгдөг.

·         ААН-ийн Техникийн Архитектур: Программын бүтцийн ажиллагааг хэрэгжүүлэх, гүйцэтгэх, хөгжүүлэхэд ашиглах технологийн болон арга зүйн стандарт, стратегиудыг тодорхойлдог.

Архитектурын фрэймворк

• 4+1 загвар
• RM-ODP
• Зачманы загвар
• DODAF-ийн загвар
• MODAF-ийн загвар
• FEA загвар
• TOGAF-ийн загвар

Philippe Kruchten 4+1 загварыг боловсруулсан ба энэ нь программ хангамжийн архитектурыг 4 талаас авч үздэг. Энэ нь локиг, хөгжүүлэлт, үйл явц, фикик байдал юм.

Зачманы загвар нь аж ахуй нэгжийн мэдээллийн системийн архитектурын бүтэц болон загварчлалыг товчхон хялбар байдлаар шийдвэрлэхэд тусалдаг. Энэ загвар нь 6 үндсэн асуултын (Юуг, Яаж, Хаана, Хэн, Хэзээ, Яагаад) дагуу 6 группт (Төлөвлөгч, Эзэмшигч, Зохион бүтээгч, Байгуулагч, Гүйцэтгэгч, Ажилчин ) хуваан ажилладаг.

DoDAF загвар нь аж ахуй эрхлэлтийн архитектур(EA) ба системийн архитектурыг дэс дараалалтайгаар зохион байгуулдаг. DoDAF загвар болох Америкийн Нэгдсэн Улсын батлан хамгаалахын мэдээллийн систем нь EA-ийг хөгжүүлэх тал дээр анхаардаг.

• Нэгдсэн Улсын Батлан хамгаалах яамны архитектурын загвар (MODAF) нь EA-ийг нэгдсэн нэг загвартай болгож энэ нь бизнесийн үйл явц, систем хоорондын ажиллагаа, багтаамж зэрэгт дүн шинжилгээ хийдэг байна. MODAF-ийн гол зорилго нь системийн хүндрэлийг багасгаж системийн хамгаалалтыг сайжруулах явдал юм.
• FEA (federal enterprise architecture) 1999 онд гаргасан, Нэгдсэн Улсын Холбооны Засгийн Газрын загвар нь Нэгдсэн Улсын мэдээллийн технологийн үр ашгийг хамгийн дээд хэмжээнд байлгах зорилгоор хийгдсэн. Үүнд гүйцэтгэлийн загвар, бизнесийн загвар, үйлчилгээ компонентын загвар, өгөгдлийн загвар, технологийн загвар зэрэг багтана.
• Нээлттэй группын архитктурын фрэймворк (TOGAF) нь аж ахуй нэгжийн мэдээллийн архитектурыг удирдах, төлөвлөх, гүйцэтгэл, загварчлах зэрэг тал бүрээс судлан шинжилдэг загвар юм. Архитектур нь 4 үндсэн хүчин зүйлээс тогтоно. Үүнд: Бизнес архитектур, хэрэглэгчийн архитектур, өгөгдлийн архитектур, технологийн архитектур юм.

ERP системийн программ хангамжмийн загвар

ERP системийн загвар нь зохион байгуулалттайгаар ERP программ хангамжийн бүтэц рүү хувиргадаг. ERP загвар нь өөрийн гэсэн хэдэн арга зүйтэй бөгөөд объект процессын аргыг  (Object Process Methodology)  дэмжин ажилладаг.

• Системийн тохиргооны түвшин (System   Configuration level)
• Обьектийн түвшин (Object level)
• Тухайн тохиолдын түвшин (Occurrence level).

ÀÀÍ-ä ERP ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëñíýýð

·         Бараа, материалын нөөцийг тодорхой болгох

·         Үйлдвэрлэлийн уян хатан байдал нэмэгдэх

·         Хэрэглэгчидтэй буцах холбоог хурдан тогтоох

·         Нийлүүлэгчид болон худалдаачидтай харилцах  харилцааг сайжруулах

·         Таамаглалын илүү хурдан, зөв хийх

·         ¯íýí çºâ íàéäâàðòàé øèéäâýð ãàðãàëò íýìýãäýíý

Хэрэглэгчтэй харилцах менежмент гэж юу вэ?

Хэрэглэгчтэй харилцах менежмент нь бизнес болон технологийн аль алинийх нь үйл ажиллагаа бөгөөд оршин байгаа болон боломжит шинэ хэрэглэгчидтэй харилцах байгууллагын бүх харилцааг удирдан зохион байгуулдаг. Хэрэглэгчтэй харилцах менежмент нь байгууллагын дотоод бүх бизнес процессыг зохицуулахын тулд мэдээллийн системийг ашигладаг. Үүнээс гадна хэрэглэгчтэй харилцах менежмент нь:

•         Байгууллагаас хэрэглэгч рүү чиглэсэн үйл ажиллагааны ач холбогдол,  үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх, удирдан зохион байгуулах арга хэрэгсэл.

•         Харилцагч бүрийнхээ хэрэглээнд тулгуурлан маркетинг хийх, сэтгэл ханамжийг дээд зэргээр хангаснаар дахин худалдан авалтыг бий болгох замаар удаан хугацааны харилцааг тогтоож чаддаг .

•         Хэрэглэгчидтэй харилцан ашигтай харилцаа холбоо тогтоон барих, тэднийг таньж мэдрэх, өөртөө татах, байнгын хэрэглэгч болгох зорилгоор тэдэнд мэдээлэл хүргэх ба эргэх холбоо тогтоосноор санал бодол, сэтгэгдлийг нь хуваалцах харилцааг төлөвлөх, гүйцэтгэх, хянах үйл ажиллагаа юм.

•         Эцсийн хэрэглэгчид анхаарал, санаа тавих боломжийг бүрдүүлдэг.

•         Олон эх үүсвэр /жижиг дэлгүүрүүд, телефон утас, и-мэйл, утасгүй төхөөрөмж болон вэб хуудас/-с ирсэн хэрэглэгчийн мэдээллийг нэгтгэж, түүн дээрээ янз бүрийн судалгаа хийх хэрэгсэл болдог.

Хэрэглэгчтэй харилцах менежмент нь хэрэглэгчид бол бизнесийн гол цөм бөгөөд компаний амжилт нь хэрэглэгчтэй харилцах харилцааг хэрхэн үр дүнтэй удирдахаас шалтгаална гэж үздэг.

Хэрэглэгчтэй харилцах удирдлагын систем нь компани болон хэрэглэгчийн хоорондын харилцааг найдвартай, тогтвортой, удаан хугацааны байх ёстой гэж үздэг.   

Хэрэглэгчдийн зан төлөв, тэдний худалдан авалт хийх зуршил өөр өөр байдаг учраас Хэрэглэгчтэй харилцах удирдлагын систем бий болсон бөгөөд хэрэв хэрэглэгчид ижил сонирхолтой байсан бол хэрэглэгчтэй харилцах удирдлагын системийн хэрэгцээ бага байх байсан. Хэрэглэгчдийн 20 орчим хувь (алтан хэрэглэгч) нь компаний ашиг орлогын 80 орчим хувийг бий болгодог. /Паретогийн хууль/ Түүнээс гадна компанид ашиг авчирдаггүй 20 орчим хувийн хэрэглэгчид байдаг ба тэдгээр нь заримдаа компанийг алдагдалд оруулдаг. Хэн нь манай ашигтай хэрэглэгч вэ? хэн нь ашиггүй, хэрэггүй хэрэглэгч болохыг мэдэж байх хэрэгтэй.

ü  Ашигтай хэрэглэгчдийг хадгалж ажиллах

ü  Алтан хэрэглэгч шиг олон хэрэглэгчийг олж авахыг хичээх

ü  Бусад хэрэглэгчдийг алтан хэрэглэгч рүү шилжүүлэх

ü  Бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээнийхээ үнэ, хэлбэрийг дахин тогтоож ашиггүй хэрэглэгчдийг ашигтай хэрэглэгчид лүү шилжүүлэх эсвэл тэднийг хаях, гаргах

Хэрэглэгчтэй харилцах менежмент үүсэх болсон нөхцөл шалтгаануудыг тайлбарлавал:

• Хэрэглэгчид нь бараа бүтээгдэхүүнийг хэрхэн ашиглах талаар арга заавар, гарын авлагаар дутмаг байдаг.
• Өөрийн хэрэглэгчдээ алдахгүй барьж байх, мөн хэрэглэгчдийн тоогоо нэмэгдүүлэх боломжийг хайх
• Бүтээгдэхүүнд чиглэсэн зах зээлээс хэрэглэгчид чиглэсэн зах зээл рүү шилжиж байна.
• Хэрэглэгчид өөрсдөд нь чиглэсэн шинэлэг үйлчилгээ, өөрсдөд нь зориулсан шинэ шинэ үйл ажиллагааг байнга хүлээж байдаг.
• Интернет нь худалдан авагчдад илүү их боломжийг нээж өгсөн боловч хувь хүнд чиглэсэн үйлчилгээ, хэрэглэгчиддээ хүрч ажиллах үйл ажиллагааны хувьд учир дутагдалтай байдаг.

Сүүлийн жилүүдэд хэрэглэгчидтэй харилцах менежментийн дараах хандлагууд шинээр гарч ирж байгаа бөгөөд үүнд:

·         Тодорхой хэмжүүрээр сонгож авсан хэрэглэгчдэд илүүтэй хандах. Нэг хүнд тохирох бүтээгдэхүүн өөр хүнд тохирохгүй байж болно гэсэн зарчим үйлчилж байна. Маркетерүүд хүн болгонтой харилцах шаардлагагүй. Хүн болгонтой бус тодорхой тооны ашиг авчрах хэрэглэгчидтэй харилцах нь илүү давуу талтай. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгчдээ тодорхой хэмжүүрээр сонгон харилцах хандлага ажиглагдаж байна.

·         Урт хугацааны харилцааг эрхэмлэх. Шинэ хэрэглэгчдийг татахаас гадна байгаа хэрэглэгчидээ хадгалж үлдэх нь чухал болсон. Маркетинг нь ашиг авчрах хэрэглэгчдийг олох,  хадгалах,  хэрэглээг нь нэмэгдүүлэх урлаг ба шинжлэх ухааны хослол гэж тодорхойлж болно. Шинэ хэрэглэгчийг олж татах нь эрсдэл агуулахаас гадна зардал ихтэй байдаг. Өндөр хөгжилтэй орнуудад хийгдсэн судалгаанаас үзэхэд шинэ хэрэглэгчийг татахад байгаа хэрэглэгчдийг хадгалж үлдэхээс 5-10 дахин илүү их зардал зарцуулагддаг байна.

·         Шууд харилцах. Тодорхой хэмжүүрээр сонгож авсан хэрэглэгчидтэйгээ байнгын харилцаа тогтоохдоо шууд харилцахыг эрхэмлэдэг болжээ. Шууд маркетингийн эрин эхэлж байна гэсэн үг. Орчин үеийн мэдээллийн технологийн хөгжил нь дэлгүүр явалгүйгээр, гэрээсээ утсаар, шуудангаар, онлайн хэлбэрээр захиалга өгөх боломж олгож байна. Зарим компаниуд тухайлбал Dell, Amazon.com зөвхөн шууд маркетингийн сувгуудыг уламжлалт борлуулалтын сувгуудтай хамт нэмэлт үйлчилгээ үзүүлэхдээ хэрэглэдэг. Sony компани бүтээгдэхүүнээ жижиглэнгийн дэлгүүрүүдээр олон нийтэд зар сурталчилгаагаар идэвхжүүлэн борлуулахын зэрэгцээгээр өөрийн www.PlayStation.com  сайтаараа дамжуулан сүүлийн үеийн тоглоомуудын танилцуулга, мэдээлэл, зар, тоглогчдод зориулсан зөвлөгөө, удирдамж зэргийг хүргэдэг. 

CRM-ийг үндсэн гурван хэсэгт хуваан үздэг. Үүнд:

1. Маркетинг-Marketing
2. Борлуулалт-Sales
3. Үйлчилгээ-Service

Маркетинг

Байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой богино хугацааны маркетингийн гүйцэтгэл болон урт хугацааны төлөвлөлтийг хангахад маркетингийн дэд хэсгүүд голчлон ажилладаг.

Төлөвлөлт

Урт хугацааны маркетингийн төлөвлөгөөг хийдэг ба ялгаатай бүтээгдэхүүний төрлүүд, газарзүйн байршил, цаг хугацааг тодорхойлохын тулд тоо хэмжээ болон чанарын зорилгуудыг дэвшүүлдэг.     

Компанит менежмент

Богино хугацааны гүйцэтгэл нь бүтээгдэхүүн эсвэл бүтээгдэхүүний төрлийн талаарх тусгай мэдээг худалдан авагчиддаа  харилцааны олон сувгуудаар хүргэх маркетингийн компанит ажлын тасралтгүй үйл ажиллагааг агуулдаг.     

Удирдлагын менежмент

Удирдлагын менежментийн маркетингийн функц дахь зорилго нь борлуулалтын үйл ажиллагаатай холбоотой болон борлуулалтын  орлогын талаарх удирдамж, заавар, зөвлөгөөг гаргах юм. Удирдлагын менежмент нь удирдах процестой холбоотой байдаг

бөгөөд ямар нэг бэрхшээл, саад тотгорыг эрүүл ухаанаар шийдвэрлэх,  мэдээллийн хэрэгтэй эсэхийг шинжилж үнэлэх (маркетингийн компанит ажлуудын хүрээнд маш их мэдээлэл цуглардаг бөгөөд удирдах үйл ажиллагаанд  чухал шаардлагатай мэдээллийг шинжилж олж авдаг), тэгээд эцэст нь халуун болон хүйтэн удирдлагын альнаар нь удирдахыг сонгоно.     

Интернет маркетинг

·         Уламжлалт маркетинг нэг чиглэлд реклам явуулдаг.

·         Хэрэглэгчдийн реакцийг хурдан хүлээн авч болохгүй байсан.

·         Компанийн бүх үйл ажиллагаа хэрэглэгч төвтэй болсон

·         Тэдний хүсэлт барааны дизайн, чанар, маркетингийн стратеги, үнэ бүрдүүлэлтэд нөлөөлөх болсон.

·         Интернетээр маш хурдан хугацаанд хэрэглэгчидтэй шууд холбогдоно.

·         Хэрэглэгч бүрийн хүсэлтийг биелүүлэх боломжтой болдог.

Борлуулалт

Борлуулалтын ажил үүргүүд нь борлуулах үйл явцыг удирдах болон илүү сайн гүйцэтгэхэд борлуулалтын хэсгийнхэнд туслахад чиглэдэг. Борлуулалтын хэсэг нь хэрэглэгчийн хамтын ажиллагааг тогтмол барьж байх үүрэгтэй.  

Боломжийн менежмент

Боломжийн менежмент нь ямар нэг зүйлийн хэтийн төлөвтэй холбоотой бүх өгөгдлийг зохион байгуулахад борлуулалтын хэсгийнхэнд тусладаг. Энэ нь дараах зүйлүүдийг илүү нарийвчлан авч үздэг. Жишээлбэл, хэрэглэгчийн ирээдүйн байдлыг тодорхойлох, төсвөө таамаглах, нийт зардал, бүтээгдэхүүн, цаг хугацааг ойролцоогоор таамаглах, хөгжлийн чухал үе гэх мэт...

Боломжийн менежмент нь үнийн бууралт болон борлуулалтын захиалга руу шууд шилжиж чаддаг.

Үнэ тогтоолт болон борлуулалтын захиалгын менежмент

Хэрэв боломж нь үнэ тогтоох шатанд хүрэх юм бол үнэ тогтдог бөгөөд, хэрэв энэ нь ялвал борлуулалтын захиалга болж хувирна.  Стандарт үнэ тогтоолт болон борлуулалтын захиалга нь  боломжоор хангагдсан үед л биелэлээ олдог.    

Үйл ажиллагааны менежмент

Үйл ажиллагааны менежмент нь хэрэглэгчидтэйгээ борлуулалт болон үйлчилгээтэй холбоотой олон зүйл дээр хамтран ажилладаг. (уулзалт, хэлэлцүүлэг, утсаар ярих, и-мэйл гэх мэт)

Үйлчилгээ

Үйлчилгээтэй холбоотой ажил үүргүүд нь хэрэглэгчдэд үзүүлэх (төлөвлөсөн болон төлөвлөгдөөгүй) үйлчилгээг үр дүнтэй удирдахад чиглэдэг.

Зарим ажил үүргүүд нь:

1.      Захиалгын үйлчилгээний менежмент

2. Гэрээний үйлчилгээний менежмент
3. Төлөвлөгөөт үйлчилгээний менежмент
4. Баталгааны (warranty) менежмент
5. Суурилуулалтын (тоног төхөөрөмж) менежмент

6.      Үйлчилгээний хэлэлцээрийн (service level agreement) менежмент

7.      Нөөцийн төлөвлөлт болон хуваарилалт

8.      Мэдлэгийн менежмент

9.      Дуудлагын төвийг дэмжих систем

10.  Нөөцийн төлөвлөлт ба ажиллах хүчний менежмент

Олон улсын бизнесийн байгууллагын туршлагаас харахад хэрэглэгчидтэй харилцах  менежментийг байгууллагадаа хэрэгжүүлэхдээ дараахь үе шатуудаар хийдэг байна.

a.       Хэрэглэгчидээ сегментчилэх

b.      Сегментчилсэн хэрэглэгчиддээ сэтгэл ханамжийг үүсгэх

c.       Хэрэглэгчидтэйгээ байнга харилцаатай байх

d.      Өмнөх зорилгоос дараагийн зорилгод чиглэсэн ажиллагаа явуулах

e.       Ар араас нь залгуулан шинэ шинэ үйлчилгээ, үйл ажиллагаа үзүүлэх

f.       хэрэглэгчидтэй харилцах  менежментийн бүхэл цогц системийг үүсгэх.

SCM, ERP, CRM хоорондын уялдаа холбоо

           

Зургаас үзэхэд ERP системд нийлүүлэгч нь худалдан авалтаар, хэрэглэгч борлуулалтийн мэдээллээр холбогдож байна. Худалдан авалт  болон борлуулалт дээр үндслэн бүтээгдэхүүний төлөвлөлт, хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн асуудал шийдэгдэх юм. Нийлүүлэлтийн гинжин удирдлага-SCM, байгууллагын нөөцийн төлөвлөлт-ERP болон хэрэглэгчтэй харилцах менежмент-CRM-ийн хоорондын уялдаа холбоог маш сайн зохион байгуулсанаар аливаа байгууллага заавал амжилтанд хүрэх боломжтой.